Đối tượng và trị giá của tài sản bị hủy hoại là hai yếu tố quan trọng để cấu thành tội hủy hoại tài sản theo quy định của pháp luật hình sự Việt Nam. Tuy nhiên, trên thực tế, việc xác định các yếu tố này còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, dẫn đến việc áp dụng pháp luật chưa thống nhất. Bài viết này sẽ phân tích những khó khăn đó và đề xuất một số giải pháp.
Tính Chất Đối Tượng Tác Động Của Tội Hủy Hoại Tài Sản
Theo lý luận luật hình sự, đối tượng tác động của tội phạm là bộ phận của khách thể bị hành vi phạm tội tác động, gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại cho quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ. Đối với tội hủy hoại tài sản, đối tượng tác động là tài sản. Tuy nhiên, không phải bất kỳ tài sản nào cũng là đối tượng của tội này. Tài sản đó phải có giá trị, là sản phẩm của lao động con người, đáp ứng nhu cầu vật chất và tinh thần, đồng thời có chủ sở hữu cụ thể.
Một vướng mắc thường gặp là việc phân biệt giữa tội hủy hoại tài sản (Điều 178 BLHS 2015) và tội phá hủy công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia (Điều 303 BLHS 2015). Việc xác định đâu là “công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia” còn chưa có tiêu chí cụ thể, dẫn đến khó khăn trong việc định tội danh. Ví dụ, hành vi cắt cáp điện hạ thế gây mất điện cả khu vực có được coi là hủy hoại tài sản hay phá hoại an ninh quốc gia?
Về mặt lý luận, đối tượng của tội hủy hoại tài sản không bao gồm các công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia. Theo các văn bản pháp luật hiện hành, để được coi là “công trình quan trọng liên quan đến an ninh quốc gia”, công trình đó phải nằm trong danh mục do Thủ tướng Chính phủ quyết định hoặc có kết luận của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Do đó, nếu chưa có quy định cụ thể, việc truy cứu trách nhiệm hình sự về tội phá hủy công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia sẽ gặp khó khăn.
Để giải quyết vấn đề này, cần sớm ban hành văn bản hướng dẫn cụ thể về tiêu chí xác định “công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia” theo từng lĩnh vực.
Trị Giá Của Đối Tượng Tác Động
Điều 178 BLHS 2015 quy định trị giá tài sản bị hủy hoại từ hai triệu đồng trở lên mới cấu thành tội phạm. Tuy nhiên, việc xác định “trị giá” này cũng gây ra nhiều tranh cãi. “Trị giá” được hiểu là trị giá của đối tượng tác động tại thời điểm phạm tội hay là thiệt hại thực tế xảy ra?
Ví dụ, một người cố ý giết chết một con bò đang mang thai trị giá 15 triệu đồng. Sau đó, số thịt bò được bán với giá 8,2 triệu đồng. Vậy thiệt hại là 15 triệu đồng hay 6,8 triệu đồng? Theo quan điểm của tác giả, “trị giá” nên được hiểu là giá trị của tài sản bị hủy hoại mà người phạm tội hướng tới, trong trường hợp này là 15 triệu đồng.
Một vấn đề khác là việc xác định trị giá của tài sản phụ thuộc vào đặc tính của vật theo Bộ luật Dân sự 2015 (vật chính, vật phụ, vật chia được, vật không chia được, vật đồng bộ). Ví dụ, việc đập vỡ kính cửa sổ có được coi là hủy hoại tài sản hay cố ý làm hư hỏng tài sản? Trong một số trường hợp, tòa án xác định là hủy hoại tài sản vì cửa kính là vật đồng bộ, khi bị vỡ thì mất hoàn toàn giá trị sử dụng. Tuy nhiên, cũng có trường hợp tương tự nhưng tòa án lại xác định là cố ý làm hư hỏng tài sản.
Kết Luận
Những khó khăn trong việc xác định đối tượng và trị giá của tài sản bị hủy hoại dẫn đến việc áp dụng pháp luật chưa thống nhất. Để khắc phục tình trạng này, cần sớm ban hành các văn bản hướng dẫn cụ thể hoặc án lệ liên quan, làm rõ các khái niệm và tiêu chí xác định, đảm bảo tính thống nhất và công bằng trong việc áp dụng pháp luật.
